Kontrola nabywania spółek w Polsce przez podmioty spoza UE

W dniu 4 czerwca 2020 r. Sejm uchwalił kolejną – czwartą już – odsłonę tzw. Tarczy Antykryzysowej, mającej zwalczać negatywne skutki gospodarcze epidemii COVID-19. Teraz treścią ustawy zajmie się Senat. Jedną z najistotniejszych kwestii jest ograniczenie możliwości przejmowania polskich spółek przez podmioty spoza Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Na podstawie nowych przepisów, Prezes UOKiK będzie miał prawo zablokować nabycie akcji spółki publicznej oraz innych polskich podmiotów gospodarczych, prowadzących działalność w szczególności w obszarze IT, energetyki, transportu, przetwórstwa spożywczego, czy produkcji wyrobów medycznych i farmaceutycznych, o ile spełniają określone w ustawie kryterium przychodowe.
 
Ograniczeniom będą podlegać transakcje obejmujące od 20% udziałów lub akcji podmiotu chronionego. Skutkiem niewykonania obowiązków wynikających z nowej regulacji będzie nieważność transakcji dokonanej z naruszeniem przepisów oraz odpowiedzialność karna w postaci kary grzywny do 50 milionów złotych lub kary pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat.

Jakie podmioty będą podlegać ochronie?

Zgodnie z uchwaloną nowelizacją, podmiotem chronionym ma być przedsiębiorca z siedzibą w Polsce, który spełnia chociażby jeden z wymienionych warunków:

1. posiada status spółki publicznej (tj. spółki akcyjnej, której choćby jedna akcja została dopuszczona do obrotu na rynku regulowanym, w szczególności w ramach giełdy papierów wartościowych) bez względu na to, jaki rodzaj działalności gospodarczej spółka ta prowadzi,
2. posiada mienie wchodzące w skład wykazu obiektów, instalacji i urządzeń stanowiących tzw. infrastrukturę krytyczną zgodnie z ustawą o zarządzaniu kryzysowym (wykaz infrastruktury krytycznej jest niejawny, a o uwzględnieniu danego obiektu w wykazie informuje się jego właściciela lub posiadacza),
3. świadczy usługi IT w zakresie opracowywania lub modyfikowania oprogramowania służącego m.in. do obsługi sieci energetycznych, systemów płatniczych, świadczenia usług ubezpieczeniowych, farmaceutycznych, transportowych czy gromadzenia lub przetwarzania danych,
4. prowadzi działalność związaną m.in. z sektorem energetycznym, ciepłowniczym, transportowym, telekomunikacyjnym lub z wyrobami medycznymi, farmaceutycznymi czy przetwórstwem produktów spożywczych.

Nowe przepisy będą mieć zastosowanie w stosunku do podmiotu, którego przychód na terytorium Polski przekroczył w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych, poprzedzających zgłoszenie planowanej transakcji, równowartość 10 milionów Euro.
 
Jakie transakcje będą ograniczone?
 
Ustawa przewiduje kontrolę transakcji skutkujących uzyskaniem znaczącego uczestnictwa w podmiocie objętym ochroną lub nabyciem dominacji nad takim podmiotem przez podmiot spoza UE lub państwa będącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.
 
Przez znaczące uczestnictwo w danym podmiocie rozumie się z kolei sytuację umożliwiającą wywieranie wpływu na działalność podmiotu poprzez w szczególności:

1. w przypadku spółek kapitałowych – posiadanie udziałów lub akcji reprezentujących co najmniej 20% ogólnej liczby głosów na zgromadzeniu wspólników,
2. w przypadku spółek osobowych – posiadanie udziału kapitałowego w spółce o wartości wynoszącej co najmniej 20% wartości wszystkich wkładów wniesionych do danej spółki,
3. niezależnie od rodzaju podmiotu – posiadanie udziału w jego zyskach wynoszącego co najmniej 20%.

Przez nabycie dominacji nad podmiotem chronionym rozumie się natomiast uzyskanie zdolności do decydowania o kierunkach jego działalności w szczególności poprzez transakcję nabycia udziałów lub akcji albo zawarcie umowy przewidującej zarządzanie tym podmiotem lub przekazywanie wypracowanego przez niego zysku na rzecz podmiotu dominującego.
 
Obowiązek zawiadomienia o zamiarze przeprowadzenia transakcji – postępowanie przed Prezesem UOKiK
 
Przeprowadzenie transakcji w warunkach objętych omawianą regulacją wymaga uprzedniego zawiadomienia Prezesa UOKiK o planowanej transakcji. Obowiązek ten ciąży, co do zasady, na inwestorze zagranicznym.
 
W przypadku, gdy transakcja ma zostać zrealizowana w ramach jednej umowy, zawiadomienie powinno być złożone przed zawarciem umowy. Jeśli, co w praktyce zdarza się znacznie częściej, transakcja objęta ograniczeniami dokonywana jest w ramach więcej niż jednej umowy – np. umowy przedwstępnej i umowy przyrzeczonej – zawiadomienia należy dokonać przed zawarciem ostatniej z tych umów.
 
Złożenie przywołanego wyżej zawiadomienia powodować ma wszczęcie postępowania administracyjnego, składającego się z dwóch faz:

1. wstępnego postępowania sprawdzającego, służącego do podzielenia spraw na niewymagające dalszych czynności kontrolnych i sprawy wymagające ich podjęcia,
2. właściwego postępowania kontrolnego, które prowadzone jest w zależności od wyniku postępowania wstępnego.

Zgodnie z treścią ustawy, postępowanie kontrolne ma być przeprowadzane w szczególności w sytuacji, gdy organ uzna, że istnieją przesłanki uzasadniające dalsze badanie zamiaru inwestycyjnego z punktu widzenia bezpieczeństwa publicznego lub porządku publicznego. Prezes UOKiK może sprzeciwić się przeprowadzeniu danej transakcji gdy uzna, że istnieje potencjalne zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego w Polsce lub transakcja może mieć negatywny wpływ na projekty i programy leżące w interesie Unii Europejskiej.