Ważne zmiany w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów - implementacja dyrektywy ECN+

W dniu 20 maja 2023 r. weszły w życie zmiany w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów wynikające z implementacji dyrektywy ECN+ (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1 z 11 grudnia 2018 r). Dyrektywa ECN+ ma na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich uprawnień w celu skuteczniejszego egzekwowania unijnych reguł konkurencji na rynkach krajowych.
 
Zmiany wprowadzone nowelizacją są dość obszerne, jednak do głównych z nich można zaliczyć rozszerzenie odpowiedzialności za praktyki ograniczające konkurencję na spółki-matki, nowe zasady nakładania i wysokości kar oraz zmiany w procedurze kontroli i przeszukania u przedsiębiorcy.
  Do dnia 20 maja 2023 r., stosowanie praktyk ograniczających konkurencję zagrożone było karą w wysokości do 10% obrotu przedsiębiorcy, który się ich dopuścił. Dodatkowo Prezes UOKiK mógł nałożyć do 2 mln zł kary na osobę zarządzającą, która w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję (z wyłączeniem zmów przetargowych).
Zgodnie z nowymi regulacjami, w przypadku naruszenia przez spółkę zakazu stosowania praktyk ograniczających konkurencję (zarówno antykonkurencyjnych porozumień, jak i nadużycia pozycji dominującej) odpowiedzialność będzie mógł ponieść również przedsiębiorca wywierający decydujący wpływ na tę spółkę, a także osoba zarządzająca takim przedsiębiorcą.
Za decydujący wpływ będzie uznawane istnienie takich powiązań ekonomicznych, prawnych lub organizacyjnych, których skutkiem jest wykonywanie lub dostosowywanie się przez przedsiębiorcę, na którego jest wywierany decydujący wpływ, do instrukcji udzielanych mu przez przedsiębiorcę wywierającego decydujący wpływ, w sposób ograniczający lub uniemożliwiający jego samodzielne zachowania na rynku. Ustawa przewiduje także domniemanie wywierania dominującego wpływu w przypadku, w którym udział spółki dominującej w spółce zależnej przekroczy 90%.
 
Nowelizacją wprowadzone zostały także okresowe kary pieniężne mające na celu skłonić przedsiębiorców do realizacji nałożonych na nich obowiązków. Ich wysokość może sięgać do 5% średniego dziennego obrotu przedsiębiorcy, osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, za każdy dzień opóźnienia.
 
W celu zaniechania stosowania praktyk naruszających konkurencję, nowe przepisy dają także Prezesowi UOKiK możliwość ingerencji w strukturę przedsiębiorcy lub przedsiębiorców (tzw. środki strukturalne). Oznacza to, że Prezes UOKiK będzie mógł w wyjątkowych sytuacjach ingerować w strukturę organizacyjną, kapitałową, lub personalną przedsiębiorcy.
 
Prezes UOKiK uzyskał kompetencje do nakładania kar finansowych na osoby fizyczne w przypadku nieudzielenia żądanych przez Prezesa UOKiK informacji bądź udzielenia informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd.
 
W znowelizowanej ustawie znalazł się szereg przepisów określających zasady i sposób egzekwowania kar nakładanych na związki przedsiębiorców.
 
Zmianie uległ również sposób ustalania niektórych kar pieniężnych przez zastąpienie ich maksymalnego określonego kwotowo pułapu, pułapem określonym jako procent obrotu. W przypadku naruszeń proceduralnych takich jak: podanie nieprawdziwych danych, nieudzielenie żądanych informacji bądź udzielenie informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd, uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenie kontroli albo przeszukania, niewykonywanie określonych decyzji, kwotę 50 mln Euro zastąpiono odniesieniem do kwoty stanowiącej 3 % obrotu osiągniętego przez przedsiębiorcę w poprzednim roku obrotowym.
 
W wyniku nowelizacji zmianie ulegnie procedura kontroli i przeszukania u przedsiębiorcy na wniosek Prezesa UOKiK. Przede wszystkim:
 

1. okres na rozpatrzenie przez Sąd wniosku o udzielenie zgody na przeprowadzenia przeszukania uległ wydłużeniu z 48 do 72 godzin;

2. sąd został zobligowany do podania zwięzłego uzasadnienia postanowienia o udzieleniu bądź odmowie udzielenia zgody na przeprowadzenie przeszukania;

3. przeszukiwany uzyskał uprawnienie do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu wyrażające zgodę na przeszukanie – w przypadku uwzględnienia zażalenia uzyskane w wyniku przeszukania dowody nie będą mogły zostać wykorzystane przez Prezesa UOKiK ani w postępowaniach prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów.

 
Nowelizacja wprowadziła również częściowe regulacje w zakresie legal professional privilege (LPP).
 
Co do zasady, jeżeli w toku kontroli kontrolowany oświadczy, że:
 

• • ujawnione w toku kontroli pisma lub dokumenty zawierają pisemną komunikację między kontrolowanym a niezależnym od kontrolowanego adwokatem, radcą prawnym, prawnikiem z Unii Europejskiej, wytworzoną w celu realizacji prawa kontrolowanego do uzyskania ochrony prawnej w związku z przedmiotem postępowania prowadzonego przez Prezesa UOKiK, w toku którego jest przeprowadzana kontrola,
•  
  • • zostały sporządzone wyłącznie w celu realizacji prawa kontrolowanego do uzyskania ochrony prawnej od osób, o których mowa powyżej, w związku z przedmiotem postępowania prowadzonego przez Prezesa UOKiK, w toku którego jest przeprowadzana kontrola,

 
kontrolujący będą mieli obowiązek pozostawienia tych pism lub dokumentów w miejscu kontroli. Jednocześnie kontrolujący będzie miał możliwość „pobieżnego zapoznania się” (cursory look) z takim dokumentem, w celu ustalenia autora, adresata, tytułu oraz przedmiotu pisma lub dokumentu oraz daty jego sporządzenia.