Nowe polskie rozporządzenie wertykalne już obowiązuje

Dokładnie rok po wejściu w życie Rozporządzenia KE 2022/720 w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 TFUE do porozumień wertykalnych („VBER”), zaczął obowiązywać jego polski odpowiednik – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 2023 r. w sprawie wyłączenia niektórych rodzajów porozumień wertykalnych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję („Rozporządzenie”). Opublikowano także jego uzasadnienie. Przed 1 czerwca 2023 r. polskie zasady wyłączenia porozumień wertykalnych określało rozporządzenie z dnia 30 marca 2011 r.

Rozporządzenie, podobnie jak VBER, również nie przekształciło gruntownie zasad przyznawania wyłączeń. Rozporządzenie utrzymało przede wszystkim istniejącą już w jego poprzedniku zasadę uznawania za legalne porozumień handlowych zawieranych przez przedsiębiorców na różnych poziomach łańcucha dostaw, pod warunkiem nieprzekraczania 30 % udziału rynkowego przez tych przedsiębiorców na swoich rynkach (tzw. „safe harbour”).
 
Jak czytamy w uzasadnieniu Rozporządzenia, zmiany wniesione przez ten akt, wiążą się natomiast z dostosowaniem wyłączeń do aktualnych warunków handlowych w zakresie dystrybucji towarów i usług na wzór VBER. Najważniejsze z nich prezentujemy poniżej.
 
Dual distribution:
 
Już wcześniej objęte wyłączeniami były także te porozumienia wertykalne, które zostały zawarte przez dystrybutorów (a więc konkurentów), spośród których jeden był też wytwórcą. Natomiast według nowych reguł, podmiotem objętym wyłączeniami może być również importer lub hurtownik.
 
Systemy dystrybucji:

Rozporządzenie nie zmieniło istotnie zasad funkcjonowania znanych już poprzednikowi systemów dystrybucji selektywnej lub wyłącznej. Istotna zmiana w tym zakresie sprowadza się do możliwości przypisania danego terytorium lub grupy klientów maksymalnie pięciu dystrybutorom wyłącznym.
 
Ponadto Rozporządzenie, na wzór VBER i w nawiązaniu do wyroku TSUE w sprawie Hotel Alpenhof, bardziej szczegółowo rozróżniło sprzedaż pasywną od aktywnej. Sprzedażą aktywną uważa się obecnie także prowadzenie strony internetowej odpowiadającej określonym terytoriom lub w językach powszechnie używanych na określonych terytoriach. Oznacza to np., że przedsiębiorca posługujący się w obrocie w Polsce stroną internetową w języku polskim lub angielskim prowadzi sprzedaż czynną. Natomiast prowadzenie strony w mniej popularnym języku – np. niemieckim – byłoby przejawem sprzedaży biernej.
 
Oprócz tego Rozporządzenie uregulowało zasady dotyczące dopuszczalnych ograniczeń dystrybucyjnych w sektorze motoryzacyjnym.
 
E-commerce:

Na wzór regulacji unijnej, w Rozporządzeniu wyraźnie zakazano ograniczania dystrybutorom skutecznego wykorzystania internetu jako kanału do sprzedaży towarów objętych porozumieniem, jeżeli ogranicza to terytorium lub grupę klientów, na którym lub którym towary objęte porozumieniem mogą być sprzedawane. Zastrzeżono przy tym możliwość ograniczania handlu w sieci w sposób mniej restrykcyjny – np. poprzez zakaz korzystania z wybranej platformy handlowej. Warto dodać, że w tym roku, Prezes UOKiK ukarał producenta rowerów Merida za uniemożliwianie dystrybutorom wykorzystania internetu w celach sprzedażowych. Natomiast Stihl – producent pilarek, został ukarany za podobną praktykę przez francuską Autorité de la concurrence kilka lat wcześniej.
 
Omawiane Rozporządzenie wyznacza także nowe podejście do klauzul najwyższego uprzywilejowania (tzw. „parity clauses” / „MFN”). Rozporządzenie zabrania zobowiązań skutkujących uniemożliwieniem dystrybutorowi oferowania lub odsprzedaży użytkownikom końcowym towarów lub usług przez wybrane przez niego platformy handlowe na korzystniejszych warunkach niż na innych konkurencyjnych platformach. Chociaż regulacja ta jest novum dla prawa polskiego, to Prezes UOKiK już w 2015 r. badał szkodliwość MFN stosowanych m.in. przez Booking.com.

Przepisy przejściowe:
 
Umowy obowiązujące w chwili wejścia w życie Rozporządzenia podlegają jeszcze dotychczasowym regułom, jednak nie dłużej niż do dnia 31 maja 2024 r. Natomiast umowy, które zawarto od 1 czerwca 2023 r. powinny uwzględniać już regulacje nowo przyjętego aktu.
Założono, że Rozporządzenie ma obowiązywać do 2035 r., a w zakresie dot. sektora motoryzacyjnego, do 2029 r.