Dobrowolne umorzenie udziałów w spółce z o.o.

Umorzenie udziałów jest instytucją prawa handlowego uregulowaną w art. 199 KSH. Polega ona na unicestwieniu, czyli zniesieniu lub wygaśnięciu udziału. W wyniku umorzenia nie tylko udział przestaje istnieć, lecz także wygasają związane z nim prawa udziałowe. Rozwiązanie to jest często stosowane jako sposób na obniżenie kapitału zakładowego albo wycofanie części kapitału wniesionego do spółki.
 
Istnieją trzy rodzaje umorzenia udziałów:
 

1. umorzenie dobrowolne – udział jest umarzany za zgodą wspólnika, którego dotyczy,
2. umorzenie przymusowe – udział jest umarzany bez zgody wspólnika w przypadkach określonych w umowie spółki, 
3. umorzenie automatyczne – udział jest umarzany bez zgody wspólnika w razie wystąpienia konkretnego zdarzenia, opisanego w umowie spółki.

 
Najczęściej stosowanym rodzajem w praktyce jest umorzenie dobrowolne.
 
Na czym polega dobrowolne umorzenie udziałów w spółce z o.o.?
 
Umorzenie dobrowolne następuje poprzez nabycie udziałów wspólnika przez spółkę. Spółka zawiera więc ze wspólnikiem umowę dotyczącą udziałów danego wspólnika. Możliwość umorzenia udziałów powinna być przewidziana wyraźnie w umowie spółki.
 
Zawarcie umowy nabycia udziałów powinno być poprzedzone:
 

• podjęciem stosownej uchwały przez zgromadzenie wspólników o umorzeniu udziałów
• spełnieniem wymogów dla skutecznego przeniesienia własności udziałów na spółkę oraz
• osobnym oświadczeniem wspólnika z jego zgodą na umorzenie udziałów.

 
Umorzenie udziałów może być zrealizowane albo poprzez obniżenie kapitału zakładowego spółki lub z czystego zysku.
 
Wariant z obniżeniem kapitału zakładowego jest skomplikowany i wymaga przeprowadzenia tzw. postępowania konwokacyjnego. Polega ono na przyjęciu stosownej uchwały przez zgromadzenie wspólników i ogłoszeniu zamiaru obniżenia kapitału zakładowego spółki oraz wezwania wierzycieli do wniesienia ewentualnego sprzeciwu w terminie 3 miesięcy od publikacji ogłoszenia. Umorzenie udziałów z obniżeniem kapitału zakładowego następuje dopiero po zakończeniu postępowania konwokacyjnego.
 
Umorzenie udziałów z czystego zysku spółki jest dużo łatwiejsze i nie wymaga wzywania wierzycieli. Umorzenie z czystego zysku może być zrealizowane tylko wtedy, gdy sprawozdanie finansowe spółki wykazuje zysk pozwalający na wypłatę wynagrodzenia dla wspólnika, którego udziały podlegają umorzeniu.
 
Ustalenie wynagrodzenia za umarzane udziały
 
Wynagrodzenie, które będzie ustalone przez spółkę za nabywane udziały celem ich umorzenia, może być określone jako wartość bilansowa (tzw. book value) lub wartość rynkowa w odniesieniu do wartości całego przedsiębiorstwa spółki. Wspólnicy nie są związani żadnymi rygorami i mają swobodę przy ustalaniu wynagrodzenia za umorzone udziały.

Wartość rynkowa stanowi odzwierciedlenie aktualnie panujących na rynku realiów i nastrojów. Wartość rynkową oblicza się przy uwzględnieniu aktywów rzeczowych oraz wartości niematerialnych organizacji.

Natomiast wartość bilansowa to wartość, która wynika z zapisów na księgach rachunkowych. W związku z tym, że wartość bilansowa wynika z kształtowania się cen składników majątkowych w przeszłości, zazwyczaj abstrahuje ona od realiów, które aktualnie panują na rynku. Wartość ta nie uwzględnia składników, które zwykle nie są ujmowane w bilansie, takich jak marka czy know-how.